اوضاع و احوال نقد در ایران ...

نقد و داوری دربارۀ آثار ادبی زبان فارسی، دشوار است؛ زیرا در ایران سنت نقد و بررسی وجود نداشته است. برای رسیدن به مرحلة نقد درست ناگزیریم از پذیرفتن بسیاری از راه و رسم­های نقد ادبی که در زبان­های دیگر رواج دارد. ما امروز در مرحلة اقتباس هستیم تا برسیم به مرحله‌ای که از خود نیز ملاک­های نقد و بررسی به وجود آوریم. بهترین ناقد روزگار ما کسی است که بتواند آرای منتقدان اروپایی را به درستی با آثار ادبی فارسی تطبیق دهد. ... 

 آن­ها که دست اندر کار مطالعة آثار معاصرانند، نیک می‌دانند که هنوز از نعمت چنین منتقدی برخوردار نشده ایم؛ زیرا ناقدانی که با موازین نقد اروپایی آشنایی دارند، زبان فارسی و ریزه‌کاری های ادب ملی خود را نمی‌شناسند و آن­ها که بیش و کم آثار ادبی زبان فارسی را به دقت خوانده‌اند و فهمیده‌اند، یا به موازین نقد فرنگی دسترسی ندارند، یا این که خود را از آن موازین بی‌نیاز می‌دانند. دستة معدودی هستند که نقص این کار را دریافته‌اند و راه را منحصر در این می‌دانند که آنچه از موازین نقد و بلاغت اروپایی، کلیت و شمول دارد، باید به فارسی درآید و کوشش شود که بر نهاد آن آثار، ادبیات قدیم و جدید ما سنجیده شود. داوری دربارة آثار ادبی معاصر ما، آسان‌تر است زیرا این گونه آثار، تشابهاتی با آثار ادبی غرب دارند و به خوبی می‌توان بسیاری از آرای ناقدان فرنگ را در باب آثار معاصر خودشان، بر آثار ادبی معاصر ایران انطباق داد. اما این عمل در مورد آثار ادبی قدیم ما دشوار است. زیرا شرایط تاریخی و اجتماعی پیدایش آن آثار با شرایط اجتماعی و تاریخی آثار ادبی اروپا، کاملاً متفاوت است و پیاده کردن موازین زیباشناسی و نقد اروپایی در مورد آن آثار باید با احتیاط کامل و بابصیرت فراوان انجام گیرد. بسیاری از اصطلاحات نقد ادبی اروپایی فقط و فقط در مورد آثار ادبی ملل اروپایی قابل انطباق است و بعضی دیگر با اندکی تغییر و توسع می‌تواند بر آثار ادبی ملل شرقی و اسلامی نیز منطبق شود. با تغییرات و دگرگونی هایی که در محیط ادبی ایران به وجود آمده است، قسمت بیش­تری از حرف­های منتقدان اروپایی را در باب آثار معاصر می‌توان پذیرفت. (بر گرفته از نظر استاد شفیعی کدکنی)