جلوه های عرفانی خطابۀ غدیر خم در کلام مولانا جلال الدّین محمّد بلخی

با وجود آن­که پیرامون خطبۀ غدیر و مرد تکرارناپذیرِ تاریخ، حضرت علی(ع)، تاکنون کتاب ­های گرانسنگ و مقالات فراوانی به نگارش درآمده ­است، اما هنوز هزاران راز کشف نشده وجود دارد. سخنانی که در خطبۀ غدیر در شأن و منزلت حضرت علی(ع) توسّط پیامبر اسلام(ص) بیان شده، زمینۀ مساعدی را برای شاعران عارف فراهم آورده ­است، تا بتوانند بسیاری از مفاهیمِ عرفانیِ مندرج در این حدیث را، سرلوحۀ مباحث عرفانی خود قراردهند. مولانا جلال­الدّین محمّد بلخی از شاعران سرآمد در این زمینه است که توانسته­ است با قالب ­ریزى ادبى غدیر، مبانى اعتقادى آن را بیان کند‏ و در نشر و تداوم پیام غدیر سهم بزرگی داشته­ باشد.‏ از آن جا که این خطابه سرشار از عرفان و معرفت است، این مقاله به چند جلوۀ عرفانی شاخص (ولایت، انسان کامل، علم شهودی و اتّحاد جان­ های اولیا) در کلام مولانا پرداخته ­است. تجلّی ولایت در آثار مولانا یکی از صدها و هزاران جلوۀ پر­جاذبه از خطبۀ غدیر است. مولوی از مریدان و دلدادگانِ امام علی علیه­ السّلام، و به فضائل و مناقب آن حضرت به خوبی واقف است و آن حضرت را نور الهی، مظهر ولایت الهی، دانای علوم غیبی، سرمنشأ خوبی ­ها و مزیّن به صفات حمیده، نمونۀ اعلای انسان کامل، صاحب مکاشفات و مشاهدات عرفانی و پیشوای سالکان طریقت معرّفی کرده­ است.  

* این مقاله، در مجلۀ علمی و پژوهشی عرفان اسلامی (بهار 1395) منتشر شده است.

در مصیبت شیر خدا علی (ع)

علی مظلوم است یا حسین؟

علی اؤلنده اؤنا اهل کوفــه آغلادیـــلار
حسین اؤلنده اؤنی آت چاپوب آیاقلادیلار

علی اؤلنــــــــده اؤنا اهل کوفه دوتدیلا یاس

قرا علم گوتوروب هامی گئیدی قاره لباس

علی دئیوب هامی آغلاتدی کوفه داغ داشینی

نیه کول اوستونه بس قویدیلار،حسین باشینی؟

علی اؤلنده هامی کوفیـــان گئیــــوب قـــاره

حسینه بس نیـــه ویـــــــردی ساغالمیان یاره؟

تمام قــاره گئیـــــوب زینبیلن آغلادیــــلار

اؤ کربـــــلاده نیـــــه قولارینی باغلادیلار؟

علی اؤلنـــده باشا سپدی کوفه لی توپراق

حسین باشین نیه مطبخ سراده ائتـدی قوناق؟

علی اؤلنده هامی جاری ائتدی گــؤز یاشینی

نیه کول اوستونه بس قویدیلار حسین باشینی؟

علی اؤلنده هامی گئیدی قاره جـــامـه سینی

آپاردیلار نیه غـــارت حسین عمـامه سینی؟

از زنده یاد شیخ احمد مختاری