حیرانی ما دلیل وجود خداوند است.

یکی از دلائل حیرانی عارف در این است که خداوندی که در و دیوار و تمام اجزای هستی به وجود او اعتراف می ­کنند، از دیده ها نهان است. «هُوَ الأوَّلُ وَالآخِرُ وِالظّاهِرُ وَالباطِن...» (قرآن کریم، 3/ 57) حضرت علی (ع) می فرمایند: «الظّاهِرِ فَلاشیْءَ فَوْقَهُ، وَ الْباطِنِ فَلا شیْءَ دونَهُ. آشکار است و چیزی آشکارتر از او نیست و نهان است و چیزی نهان تر از او نیست.» (نهج البلاغه)

  در جهان هستی همه چیز در تکاپو و جست و جوست، از فلک گردنده گرفته، تا جماد و نبات و حیوان همه در جست و جوی اویند. اگر خدایی نیست این گردش و این کوشش برای چیست؟ هر چند که این تلاش و تکاپو سال های سال به طول بینجامد و به نتیجه نرسد باز، جوشش و کوشش دلیل بر وجود اوست. گویا نیرویی ماورای نیروی طبیعت، ما را در این گردش تدویری به دور مدار هستی می گرداند و ما همچنان حیران در جست و جوی اوییم و فقط همین را می دانیم که چیزی را گم کرده ایم.

  موج دریا در کنــارم، از تک و پویم مپرس     آن چه   من  گم کرده ام،  نایافتن گم کرده ام

       چون نفس از مدّعای جست و جو آگه نیم     این قَدَر دانم که چیزی هست و من گم کرده ام

                                                                                                       (بیدل دهلوی)

     عطّار در بیان دلیل حیرانی خود می گوید: خداوند وجودیست که همه ی عالم از اوست و در همه ی عالم سریان دارد، اما از او نشانی در عالم نیست. همه چیز، اوست، امّا در عین حال هیچ کدام از آن ها نیست. به گفته ی عطّار تمام عالم از این جهت حیران اویند، که خداوندی با این پیدایی، از دیدگان نهان است:

همه عالم خروش و جوش از آن است      که معشوقی چنین پیدا نهان است

                                                           (عطار)

ای تو مخفی شده ز پیــدایی      وی نهــان گشته از هویدایی

هیچ سویی نه ای و هر سویی       هیچ جایی نه ای و هر جایی

تا به صحـرا شوی تماشــا را      گشته ام از پی تو سـودایی

                                                      (شمس مغربی)