مطالعه ی
تطبیقی یکی از مؤثرترین شیوه ها برای دستیابی به نقاط وحدت اندیشه های بشری است.
شعر تعلیمی فارسی و عربی در بسیاری از مضامین خود، مدیون تعالیم دینِ اسلام است.
از آنجا که ادبیات
هر عصری نمایانگر احوال حاکم بر آن زمان است؛ پژوهش حاضر، اشعار دو شاعر
ایرانی و فلسطینی (پروین اعتصامی و فدوی طوقان) را از نظرگاهِ بازتابِ اندرزهای دینی
و عوامل انعکاس این اندیشه‌ها، مورد مطالعه ی تطبیقی قرار داده است. این دو شاعر،
در نتیجه ی شرایط حاکم بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی، جهت اصلاح ساختارهای
اجتماعی جامعه ی خودشان، به اندرزهای دینی مشترک مانند: دعوت به صبر، دوری از
شیطان، نکوهش زندگی دنیوی، دعوت به پرستش خدا، ایمان به معاد و... پرداخته اند.
تأسی شاعران یاد شده به تعالیم دین اسلام و تربیت آن‌ها در خانواده‌ی مذهبی از مهم‌ترین
عوامل سرایش شعرهای اخلاقی و دینی است. اگرچه در آثار این دو شاعر از جنبه های
مختلف(قالب‌های شعری، شیوه‌های به‌کارگیری زبان و...) تفاوت‌های نسبی وجود دارد؛
آن‌چه حائز اهمیت است این است که این دو بانوی مسلمان، به علت بهره مندی از فرهنگ
دینی مشترک و عاطفه ی رقیق زنانه، با بیان اندرزهای دینی، گام مؤثری برای هدایت
ابنای بشری به سوی کمال برداشته و رسالت دینی و انسانی خود را در قالب اشعار خود
به انجام رسانده‌اند.
متن کامل این مقاله در مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی شهریور 1395 منتشر شده است.
کاش دستان مرا طاقت پرواز دهی!
کاش این تنگ دلم را، دم و آواز دهی!
نه چنانم صنما صبر بر این هجر کنم
مگرم از سر لطفت ، به من آن باز دهی
با دلی خسته فتادیم به محراب نماز
تا مگر بهر دلم، دلبر طنّاز دهی
خسته جانیم و به دنبال نیاز آمده ایم
نه که با غمزه نقابی به رخ ناز دهی
ما که مسرور نگشتیم در این وادی عشق
مگر از دولت هجرش غم دمساز دهی
در جان خود، حدیث محبّت نگاشتیم در دل بجز ولای علی را نکاشتیم
از نیک و بد هرآنچه که داریم و داشتیم بر حفظ دینِ پاکِ محمّد گماشتیم
تا شد همیشه بیرقِ دین خدا بلند
آن سان که کرد، دستِ علی مصطفی بلند
عید غدیر و جشن ولایت بپا شده ست شأن علی و شیر خدا برملا شده ست
ورد زبانِ عرش و مَلَک، لافتی شده ست زیرا اساس پاک امامت بنا شده ست
با مظهر صفات خدا، مرتضی علی
آیینه ی تجلّیِ رویِ خدا، علی
چون زائرانِ کویِ تولّای او شدیم با عاشقان روی تو در گفت و گو شدیم
با همرهان خمّ غدیر، هم سبو شدیم در خمسرای باغِ ولا، مستِ هو شدیم
زیرا گشود، ختمِ رُسُل پرده از نقاب
خورشید رخ نمود، دلیلی بر آفتاب
خورشید تابناکِ ولا، داد و الغیاث! خیبرگشای جنگ و وغا، داد و الغیاث!
باب المرادِ روز جزا، داد و الغیاث! شمس ضحا و نور خدا، داد و الغیاث!
از غصّه ها که بر دل پروانه ها نشست
از آتشی که قامت آیینه ها شکست
آن سوی باغ، دشت پُر از خون و نینواست جای به خون تپیدنِ گل های بینواست
سرهای عاشقان علی، باز برجِداست سوگ حسین و آل علی، باز هم بپاست
گل ها ز جور باد خزان، مویه می کنند
یادی از آن سرِ بریده یِ در کوفه می کنند
بار دگر مصائب زینب کثیر شد سقّای عصر رفت و نیامد چو دیر شد
آتش گرفت خیمه، رقیّه اسیر شد شمر و یزیدهای زمان، بس دلیر شد
رخ برگشای، قدرت خود ساز، مُنجلی
با ذوالفقارِ بر کفت، ای نایب علی!
«مسرور» روز آمدنش زود می رسد روزِ غدیرِ دیگرِ مسعود، می رسد
فرزندِ احمد و گلِ محمود، می رسد ابن علی و مهدی موعود، می رسد
آن روز، باز جشن ولایت بپا کنیم
باهم برای آمدنش، ما دعا کنیم
اللهمَّ عجِّل لولیّک الفرج
غروب وقتی اولار، غملی بیر
هــواسی غریــبون
دوشه ر خیالینه چوخ، غملی ماجـراسی غریــبون
هامی ائوینه گئــده نـده قــالار اراده غریب لـر
اؤوقته دردینی بیلمه ز، بجز خـداسی غریبـون
آتا بالانون الینده ن دوتوب ائوینـــه گــئده نده
خدا بیلور اوجالار، عرشه آه و واسی غـــریبون
غریب باخار ولی گولمه ز هامی دئینده گولـنده
نه چون کی قلب ده هئچ یوخدی بیرصفاسی غریبون
اگر شهید اولا نورس جوانی قوم لارون اوسـته
یقین کفن اولاجاق، قانلو اؤز لبــاسی غریـبون
ائشیت سه بو خبــری اقرباسی، نیله ر الــــهی
خصوصاً اولسا اگر، بیر قوجـــا آتاسی غریـبون
دیزینده طاقتی اولماز، جوانی اؤلموش آتــانـین
ایکی گوزونده ن اؤگون، اسگیلر ضیاسی غریبون
اوغول جنازه سیــنی آختاروب تاپاندا یارالـی
حسین کیمی اوجالار عرشه چوخ نواسی غریـبون
ائشیتموسن کی حسینون عزیز جـــوانی اؤلنده
یارالی اوغلونا تابوت اولـوب عبــاسی غریـبون
یارالی اوغلی قوجاقین ده ذوالجناحینون اوسـتـه
عباده ن هر طـرفه قـان وئـره ر یاراسـی غریبون
یوخیدی قارداشی، اوغلی، قوجاقه اکبرون آلسون
ولی سوسوز بالالار، اولدی هم صداسی غریـبون
آلوب ارایه علی اکبــری، باش آچدی حـــرم لر
اوجالدی شیون اؤگون باشلانوب عزاسی غریـبون
دوروب باخاردی خانم لیلی خیمه لر آراسینـــدان
یاخـینا گلمگه، مانع اولور حیــاسی غریــــبون
گوروب بوحالی حسین أمرائدوب کناره گئدون سیز
گلوب جوانینی گورسون، اوغول آناسی غریـــبون
قویون غریب آنا گلسون یارالی اوغلـونی گورسون
سسینه سس وئرون، از بس اؤلوب بالاسی غریبون
حسینه آغلاسا «مختاری» قـبر ائـوینده یقین دور
اؤ گوز یاشی اولاجاق، دردیــنون دواسی غریبون
تکرار صدای تو
مشقِ هرشبِ هَزارها و چلچله هاست
گذشته ، حال و آینده
پرسان پرسان، دنبال ردّ پای صدای توأند
و جاده ها ؛
با همراهیِ تو معنا گرفته اند
و من بی تو
باختم معنای هرچه «بودن» را
ای تمام هستیِ من؛
پدر!!!...
«مسرور»